Efektycje – to powszechnie
stosowane, a także projektowane i wciąż odkrywane ekoinnowacje
nowej generacji, występujące w każdej sferze życia społeczno-gospodarczego,
które cechuje stuprocentowy brak szkodliwości zarówno środowiskowej,
społecznej oraz gospodarczej.
Efektycje nie wywierają szkodliwego
wpływu na trzy powyższe sfery, dlatego nie wymagają zmniejszenia konsumpcji – opierają się bowiem
głównie na nieograniczonych zasobach niewyczerpywalnych.
Effektitionen sind weit
verbreitete, entworfene und immer noch neu entdeckte Öko-Innovationen neuer
Generation in allen sozio-wirtschaftlichen Bereichen,
die sich gleichzeitig hundert prozentig durch
unschädlichen Einfluss auf die Umwelt, Gesellschaft und Wirtschaft auszeichnen.
Effektitionen haben keinen schädlichen Einfluss auf
die drei genannten Dimensionen, deshalb erfordern sie keine Reduktion der
Konsumption – sie basieren vor allem auf unerschöpfbaren Ressourcen.
Effectitions are widely used, well developed and still
discovered ecoinnovations of new generation present in every sphere of
socio-economic life, which are characterized by no harmful environmental,
social and economic effect whatsoever.
Effectitions do not have any negative impact on these three spheres, thus they
do not require a reduction in consumption – they are based mainly on
inexhaustible resources.
Ewolucyjne
podejście do ekoinnowacji i zrównoważonego rozwoju – ujęcie systemowe
Evolutionary Approach Towards Ecoinnovations and Sustainable Development – A
System Conception
Dotychczasowe
metody wdrażania zrównoważonego rozwoju były często niedoskonałe i
nieskuteczne. Świadczą o tym liczne strategie i programy środowiskowe,
zrealizowane tylko częściowo. Świadomość braku efektywnego systemu zarządzania
rozwojem społeczno-gospodarczym skłania naukowców, jak również praktyków, do
poszukiwania skuteczniejszych modeli w tym obszarze. Prezentowane w niniejszym
opracowaniu badania wskazują, że jednym z częściej stosowanych na świecie
rozwiązań jest integrowanie polityki zrównoważonego rozwoju oraz polityki
innowacji. Stworzony w ten sposób model zarządzania zrównoważonym rozwojem
(nazywany również modelem ekoinnowacji) ułatwia zaspokojenie potrzeb sfery
środowiskowej, społecznej i gospodarczej. Obecnie jednak stanowi fazę
przejściową w dążeniu do doskonalszego modelu zarządzania zrównoważonym rozwojem.
Celem
tego opracowania jest zbadanie ewolucji w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz
ekoinnowacji prowadzącej do wykształcenia nowych zjawisk i trendów
społeczno-gospodarczych.
Obecnie
stosowane instrumenty zarządzania zrównoważonym rozwojem są konglomeratem
działań skutecznych i nieskutecznych. Efektem takiej polityki jest niska
wydajność ekonomiczna i ograniczony postęp cywilizacyjny.
Jak
wykazały badania własne, dotychczas nie dostrzegano potrzeby wyodrębnienia
skutecznych ekoinnowacji, definiowanych w tej książce z prakseologicznego
punktu widzenia, akcentującego skuteczność w aspekcie zero-jedynkowej
interperetacji. Nie podejmowano dyskusji dotyczącej polityki badań i
rozwoju zogniskowanej jedynie na technologiach odznaczających się zupełnym
brakiem szkodliwego oddziaływania na środowisko.
W
prezentowanej pracy zidentyfikowano, nazwano oraz opisano istotne dla
zrównoważonego rozwoju zjawisko wyodrębniania się skutecznych ekoinnowacji,
mianując je terminem efektycji. Na tej podstawie
sformułowano teoretyczny model opisujący system efektycji
oraz stworzono narzędzie badawcze jego pomiaru (badawczy model systemu efektycji). Zagadnienia te stanowiły główny przedmiot
prowadzonych badań, a zarazem autorskie i pierwsze na świecie ujęcie tej
koncepcji. Problematyka badawcza, uzasadniająca prowadzone analizy wynikała z
założenia, że brak ewolucji w kierunku systemu efektycji
stanowi istotną barierę wdrażania zrównoważonego rozwoju. Prowadzone badania
ukierunkowały się na dwa podmioty, tj. globalną gospodarkę oraz województwo
podkarpackie.
Zidentyfikowane
efektycje stanowią najwyżej zaawansowaną grupę
rozwiązań wyodrębnionych spośród ekoinnowacji. Podczas gdy ekoinnowacje
zakładają najczęściej zmniejszenie lub eliminację szkodliwego wpływu
(społecznego, środowiskowego i gospodarczego) to efektycje
nie poprzestają na redukcji, ale zapewniają całkowitą i ostateczną eliminację
zagrożeń, ujawniających się w obszarze zrównoważonego rozwoju. Z tego względu efektycje są rodzajem skutecznych ekoinnowacji (w sensie
prakseologicznej definicji skuteczności opartej na formule zero-jedynkowej).
W ten sposób nie prowadzą one do wyczerpywania zasobów przyrodniczych ani
szkodliwego wpływu na środowisko i wpisują się w koncepcję ekologii
przemysłowej, zachowując równocześnie własną, odróżniającą specyfikę. Ideę efektycji można ująć najkrócej formułą: brak szkodliwości
środowiskowej. Jest ona rezultatem ekoefektywności
definiowanej przez model zamkniętego obiegu „od kołyski do kołyski”. Mimo
pozornej prostoty, praktyczna realizacja tego hasła jest niezmiernie trudna.
W
procesie wdrażania, efektycje wymagają wsparcia ze
strony systemu efektycji. Stworzony model systemu efektycji obejmuje trzy następujące elementy: efektycje (skuteczne ekoinnowacje),
obligatoryjny system zarządzania środowiskowego EMAS oraz system wartości
(głównie etycznych), stanowiących rękojmię zdrowego społeczeństwa i gospodarki.
W
obrębie funkcjonujących teorii, koncepcja systemowego modelu efektycji stanowi wynik ewolucji zachodzącej w obrębie
systemów ekoinnowacji. Jest ona kolejnym etapem na drodze do realizacji wyzwań
zrównoważonego rozwoju.
Sformułowane
rekomendacje odnośnie doskonalenia systemów ekoinnowacji pod kątem kreowania
nowego modelu zarządzania zrównoważonym rozwojem opierały się na wynikach badań
literatury, rezultatach ekspertyz, a także wynikach uzyskanych po zastosowaniu
badawczego modelu systemu efektycji. Instrument ten
wykorzystano do komparatywnej analizy wybranych strategii województwa
podkarpackiego.
Aplikacyjny
i teoretyczny walor systemowego modelu efektycji
umożliwia jego wykorzystanie na gruncie przedsiębiorstw, regionów i państw, a
także w skali międzynarodowej, nie wyłączając Szczytu Ziemi w 2012 roku,
planowanego w brazylijskim Rio de Janeiro.
Można prognozować, że system efektycji będzie
naturalnym następstwem obecnie funkcjonujących systemów zrównoważonego rozwoju,
w tym także systemów ekoinnowacji. W dobrze pojętym interesie człowieka obecnej
epoki jest pełna afirmacja zidentyfikowanego zjawiska oraz otwartość na
kreowanie modelowych systemów efektycji, nie tylko w
wymiarze regionalnym, ale przede wszystkim globalnie.
Previous and recent approaches for
implementation of sustainable development have not been either successful or
effective. This has been proved by numerous strategies and environmental
programs that have been realized only incompletely. Thus, an effective
management system that would secure efficient
economic and social development, is missing and needed. The awareness of the
lack of such a system has moved scientists and practitioners to search for more
effective models and methodologies in this area. The research presented in this
book shows that one of the frequently applied solutions is an integrated
approach combining sustainable development
policy and innovation policy. The integrated model of sustainable development
management (also called the ecoinnovation system) allows for describing and
accentuating environmental, social and economic needs in an economy. However,
currently this approach is a temporary solution in the process of searching for
a more efficient sustainable management model.
The aim of this monograph is to analyze
evolution of the sustainable development concept and ecoinnovations which
provide new socio-economic tendencies and trends.
The currently used instruments for sustainable
development management combine both effective and ineffective approaches.. The outcomes of such policies include low economic
efficiency and a limited civilization progress. According to the author’s
research, no need has been expressed for identification of effective
ecoinnovations, defined in this book from the praxiological
viewpoint stressing effectiveness in the zero-one interpretation. Also, no
discussions have been known on the R+D policies focused solely on technologies
without any harm to the environment.
In this book, a new phenomenon in the field of
sustainable development – named here as ‘effectition’ – was discovered and
described. Further, a theoretical model of effectition system has been
formulated and a new research tool for its measurement has been constructed
(research model of effectition system). These topics were the main themes of
the conducted research and the model clearly represents an unique and globally
pioneer formulation of this concept . The research problematics,
was determined by the assumption that the lack of evolution towards the system
of effectition is a significant barrier in the process of implementing
sustainable development. The research was focused on two subjects: global economy
and the Podkarpacie province.
The identified effectitions are among the most
advanced technologies addressing ecoinnovations. Whereas the ecoinnovations aim
at decreasing or eliminating negative environmental impacts, effectitions do
not only reduce those impacts, but in addition they introduce a complete and
final correction of existing threats in the field of sustainable development.
Therefore, effectitions can be called effective ecoinnovations (in terms of the
praxiological definition of effectiveness based on
the 0-1 formula). Thus, they neither exhaust natural resources nor harm the
environment. Even though they are related to the industrial ecology, they
represent their own unique values. The idea of effectition can be briefly
described as the lack of environmental harm. It results from ecoeffectiveness defined here by the closed-loop model
“cradle-to-cradle”. Despite its simplicity, the practical application of this
concept is extremely difficult.
In the process of implementing the effectitions,
a direct support from the effectition system is needed. The effectition system
is a combination of the three elements: effectitions (effective
ecoinnovations), the obligatory environmental management system EMAS and an
axiological system (mainly ethical) which are said to guarantee healthy society
and economy.
Among the common models, the effectition system
paradigm is a result of evolution within the ecoinnovation systems. It is a
next step in responding to challenges of sustainable development.
The formulated recommendations on improvements
of ecoinnovation systems towards a new management model were based on the
results of the literature study, interviews with experts as well as results
generated after application of the research model of effectition system. The
later instrument was used for a comparative analysis conducted for some chosen
strategies in the Podkarpacie province.
The applicative and theoretical value of the
effectition model allows using it in enterprises, regions and countries, but
also on the international scale, including Earth Summit 2012 arranged in
Brazilian Rio de Janeiro.
It can be predicted that the
effectition system is going to be a natural succession of the current
environmental management systems, including ecoinnovation systems. The
well-understood interest of humankind of the present epoch is to accelerate the
affirmation of the discovered phenomenon both on the regional and global scale.
[Ziółkowski B., Ewolucyjne podejście do
ekoinnowacji i zrównoważonego rozwoju – ujęcie systemowe, Poligrafia
Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie, Rzeszów 2012]
Pliki do pobrania:
Bożydar Ziółkowski (dr inż.)
Politechnika
Rzeszowska
Wydział
Zarządzania
Katedra
Przedsiębiorczości, Zarządzania i Ekoinnowacyjności
Al.
Powstańców Warszawy 8
35-959
Rzeszów
bozydarz@prz.edu.pl
Bożydar Ziółkowski (PhD, Eng.)
Rzeszow University of Technology
Faculty for Managament
Department of Enterprise, Management and Ecoinnovation
Al. Powstańców
Warszawy 8
35-959
Rzeszów
bozydarz@prz.edu.pl
http://bozydarziolkowski.sd.prz.edu.pl/
Rzeszów, styczeń 2011